Wydany na początku bieżącego roku wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (z dnia 20 lutego 2019r., w sprawie sygn. akt II GSK 5609/16), wywołał duże poruszenie w środowisku aptekarzy. Zgodnie z bowiem wykładnią przyjętą w tym wyroku, w godzinach czynności apteki powinien być w niej zawsze obecny farmaceuta spełniający wymogi niezbędne do objęcia stanowiska kierownika apteki.

Zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (dalej jako u.p.f.) w aptece ogólnodostępnej musi być obecny farmaceuta odpowiedzialny za prowadzenie apteki, czyli „kierownik apteki”. Cały problem polega na tym, że dopiero w art. 88 ust. 2 u.p.f. ustanowiono wymagania, zgodnie z którymi kierownikiem apteki może być farmaceuta, który posiada co najmniej 5-letni staż pracy w aptece lub 3-letni staż pracy w aptece, w przypadku, gdy posiada specjalizację z zakresu farmacji aptecznej.

Dlaczego taki układ przepisów powoduje problem?

Przepis art. 92 u.p.f., nakładając obowiązek obecności farmaceuty w godzinach czynności apteki, odwołuje się do farmaceuty wskazanego w art. 88 ust. 1 u.p.f. (czyli osoby posiadającej prawo do wykonywania zawodu farmaceuty), a nie do farmaceuty wskazanego w art. 88 ust. 1 i 2 u.p.f. lub chociażby do całego przepisu art. 88 u.p.f. (gdzie przewidziane zostały dalsze wymagania dla kierownika).

Z obowiązujących przepisów nie wynika więc jednoznacznie, czy wystarczające jest zastąpienie kierownika pod jego nieobecność w aptece przez każdego farmaceutę mającego prawo wykonywania zawodu (niezależnie od jego stażu pracy), czy farmaceuta ten musi jednak spełniać kryteria wymagane od kierownika apteki (czyli posiadać dodatkowo 5-letni lub 3-letni staż pracy). W praktyce funkcjonowały oba ww. poglądy.

Dotychczas uznawana więc była także interpretacja, zgodnie z którą obecność farmaceuty nielegitymującego się stażem wymaganym dla kierownika apteki jest wystarczająca do spełnienia obowiązku z art. 92 u.p.f. Pogląd taki był również wyrażany przez środowisko aptekarskie.

Omawiany wyrok okazał się tak istotny, ponieważ NSA opowiedział się w nim wyraźnie za jednym z ww. poglądów.

Zdaniem NSA, art. 92 u.p.f. nie odsyła do ogólnego pojęcia farmaceuty, lecz do pojęcia farmaceuty odpowiedzialnego za prowadzenie apteki, a więc takiego, który spełnia dodatkowe wymagania w zakresie stażu pracy określone w art. 88 ust. 2 u.p.f.

W aptekach zatem, w czasie godzin ich funkcjonowania, powinien być obecny farmaceuta spełniający wymogi niezbędne do objęcia stanowiska kierownika apteki. Zgodnie z tą wykładnią, niewystarczające jest pozostawienie apteki pod opieką farmaceuty bez wymaganego stażu pracy.

Pogląd ten NSA uzasadnił wykładnią celowościową. Wskazał, że z uwagi na możliwość wystąpienia poważnych szkód dla zdrowia, a nawet życia osób korzystających z usług aptek, konieczny jest stały, bieżący nadzór nad personelem apteki, wykonywany przez osoby o szczególnych kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym.

Z uwagi na treść ww. wyroku, w dniu 7 maja 2019 r. Naczelna Rada Aptekarska poinformowała, że wobec pilnej potrzeby zmiany przepisów, wystąpiła do Ministra Zdrowia z propozycją dokonania zmian w art. 88 ust. 4 i art. 92 u.p.f. W ocenie Naczelnej Rady Aptekarskiej, wykładnia zawarta w wyroku NSA, odbiega istotnie od dotychczasowej, kilkunastoletniej praktyki stosowania ww. przepisów, która dopuszczała samodzielne wykonywanie usług farmaceutycznych przez każdego farmaceutę posiadającego prawo wykonywania zawodu farmaceuty. Proponowana zmiana przepisów zakłada, że w przypadku nieobecności kierownika apteki trwającej do 30 dni, będzie on zobowiązany do upoważnienia jednego z obecnych farmaceutów do wykonywania zadań kierownika apteki. Dopiero w razie nieobecności trwającej ponad 30 dni konieczne będzie wyznaczenie zastępcy legitymującego się odpowiednim stażem.

Zmiany ustawy, zaproponowane przez Radę Aptekarską, korespondują z treścią §11 obowiązującego aktualnie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 października 2002 r. w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki.

       adwokat Marta Mykietyn-Rojek

Źródła:

1. ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne.
2. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lutego 2019 II GSK 5609/16, LEX nr 2644187.
3. M. Kondrat (red.), Prawo farmaceutyczne. Komentarz, wyd. II, Opubl.: WK 2016.
4. https://www.nia.org.pl/2019/05/07/obecnosc-kierownika-apteki-ogolnodostepnej-propozycja-zmian-legislacyjnych/ [dostęp: 22.05.2019].