Lekarz w pracy zawodowej nierzadko styka się z przykrymi zachowaniami ze strony pacjentów i osób im towarzyszących, nierzadko o charterze przemocy i agresji. W określonych w przepisach sytuacjach przysługuje mu ochrona prawna prawa karnego należna funkcjonariuszowi publicznemu – pomimo tego, że nie jest funkcjonariuszem publicznym.
Każdy kto narusza nietykalność cielesną funkcjonariusza publicznego lub osoby do pomocy mu przybranej, podczas lub w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 (art. 222 k.k.).
kiedy mówimy o naruszeniu nietykalności cielesnej
W prawie karnym wskazuje się, że z naruszeniem nietykalności cielesnej mamy do czynienia, gdy następuje oddziaływanie na ciało pokrzywdzonego w sposób przez niego nieakceptowalny.
Naruszenie nietykalności cielesnej tym różni się np. od przestępstw spowodowania uszczerbku na zdrowiu (art. 156, art. 157 k.k.) czy pobicia (art. 158 k.k.), że do jego popełnienia dochodzi nawet wtedy, gdy zachowanie sprawcy nie powoduje istotnych zdrowotnych następstw u pokrzywdzonego, a także gdy nie zakłóca to funkcji organizmu pokrzywdzonego.
Przykładowo naruszeniem nietykalności będą poniższe celowe działania agresora:
- oplucie
- uderzenie ręką w twarz / uderzenie innym przedmiotem
- popchnięcie / kopnięcie / szarpanie
- oblanie płynem
- pociągnięcie za ucho / ciągnięcie za włosy / podstawienie nogi
Podkreślić trzeba, że ww. naruszenie nietykalności cielesnej z art. 222 k.k. musi mieć związek z pełnieniem czynności czy obowiązków służbowych przez lekarza.
kiedy szczególna ochrona gdy naruszenie nietykalności cielesnej
Lekarz ma prawo oczekiwać skutecznego ścigania sprawcy ww. przestępstwa przez Policję i prokuratora – bez konieczności osobnego formalnego wniosku o ściganie w następujących sytuacjach:
- gdy udziela pomocy medycznej, wtedy gdy zwłoka w udzieleniu tej pomocy mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta / gdy lekarz wykonuje czynności w ramach świadczeń pomocy doraźnej (art. 44 pkt 1 ustawy z 05.12.1996r. o zawodach lekarza i lek. dentysty), np.:
– gdy udziela pomocy na ulicy / w pociągu po pracy i bez związku z pracą np. w pogotowiu;
– gdy udziela pomocy na miejscu wypadku drogowego;
- gdy wykonuje zawód w podmiocie, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (NFZ) – w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w tym podmiocie (art. 44 pkt 2 ww. ustawy o zawodach lekarza i lek. dentysty), np.:
– podczas pracy w POZ,
– we własnej praktyce, gdy realizuje kontrakt z NFZ,
– w każdej innej placówce, która taki kontrakt z NFZ realizuje;
- gdy udziela świadczeń zdrowotnych poza zakładem leczniczym (art. 15a ustawy z 15.04.2011 r. o działalności leczniczej), np. podczas wizyty domowej
- gdy udziela świadczeń w ramach czynności ratowniczych (art. 5 ust. 1 ustawy z 08.09.2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym), tzn.:
- gdy udziela pierwszej pomocy / kwalifikowanej pierwszej pomocy
- gdy wchodzi w skład zespołu ratownictwa medycznego
- gdy udziela świadczeń zdrowotnych w SOR
co grozi sprawcy naruszenia nietykalności cielesnej
Gdy dochodzi do ww. przestępstwa naruszenia nietykalności funkcjonariusza o którym mowa w ww. art. 222 k.k. (w związku z jednym z powyższych przepisów) grozi za nie:
– kara grzywny, w wysokości nie niższej niż 1 500 zł, tzn. minimum 150 stawek dziennych (maksymalnie do 540 stawek dziennych) w kwocie nie niższej niż 10 zł każda; przy czym maksymalna wysokość stawki dziennej to aż 2000 zł).
– kara ograniczenia wolności, np. nieodpłatne prace społeczne na okres nie krótszy niż 1 miesiąc i nie dłużej niż 2 lata;
– kara pozbawienia wolności do lat 3.
Warto odwołać się do ww. przepisów – podać wezwanemu na miejsce policjantowi konkretny przepis z konkretnej ustawy, który daje lekarzowi ochronę należną funkcjonariuszowi publicznemu. Niestety zazwyczaj okazuje się, że policjant wezwany na miejsce „każe” lekarzowi składać prywatny akt oskarżenia, czy wniosek o ściganie, nie chce ustalać danych świadków, itp. Wynika to jednak z braku znajomości przez policjanta ww. przepisów.
adw. Karol Kolankiewicz
artykuł został pierwotnie opublikowany na stronie Okręgowej Izby Lekarskiej w Gdańsku
————————-
Karol Kolankiewicz, adwokat; specjalizuje się w sprawach związanych z prawem medycznym, prawem karnym i ochroną danych osobowych. Od 2009r. prowadzi szkolenia z zakresu prawa medycznego m. in. dla Ośrodka Kształcenia NIL;
Ekspert – autor ponad 20 praktycznych kursów e-learningow’ych dla Receptanaprawo.pl, w tym:
„Jakie informacje dla pacjenta ma obowiązek zamieścić placówka medyczna„, „Rejestracja medyczna – jakość usług i bezpieczeństwo pacjenta„, „Lekarz wobec agresji – ochrona w prawie karnym”, „5 najczęstszych błędów personelu w toku realizacji kontraktu z NFZ„, „Teleporada – jak unikać błędów przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych?”, „Kiedy lekarz może odstąpić od leczenia?”, czy „Rejestracja medyczna – podstawowe obowiązki i zadania”
Współautor praktycznych publikacji m.in.:
„Jak bezpiecznie udostępniać dokumentację medyczną” (2024), „Prawo medyczne dla lekarzy. Wybrane zagadnienia” (2021), „Zgoda na leczenie i inne oświadczenia pacjenta. Wzory pism z omówieniem” (2023); Gdy pacjent wzywa do zapłaty – jak się bronić przed roszczeniami? (2024)
