Lekarz przy podejmowaniu decyzji o wydaniu orzeczenia o stanie zdrowia (w tym zwolnienia lekarskiego) powinien być wolny od nacisków przełożonych, pacjentów, ich opiekunów i osób trzecich. Konieczne jest zachowanie autonomii lekarza w tych działaniach.
Przypomnieć trzeba, że wydawanie orzeczeń i opinii o stanie zdrowia jest jednym z przejawów wykonywania zawodu lekarza. Orzekanie o czasowej niezdolności do pracy powinno być realizowane z należytą starannością, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej oraz w zgodzie z zasadami etyki zawodowej.
Zgodnie z treścią art. 41 KEL każde zaświadczenie lekarskie lub inny dokument medyczny być zgodna z wiedzą i sumieniem lekarza, nadto nie może być on formułowana przez lekarza pod presją lub w oczekiwaniu osobistych korzyści.
Sposób i tryb orzekania w powyższej kwestii reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim, zgodnie z którym:
- wydanie orzeczenia następuje po przeprowadzeniu postępowania diagnostyczno-leczniczego;
- przy orzekaniu należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności istotne dla oceny stanu zdrowia i upośledzenia funkcji organizmu powodujące czasową niezdolność do pracy;
- należy uwzględnić rodzaj i warunki wykonywanej pracy;
- wydanie orzeczenia jest odnotowywane w indywidualnej dokumentacji medycznej.
Dokumentem zawierającym treść orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy jest zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby, pobytu w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne albo konieczności osobistego sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad chorym członkiem rodziny. Jest to dokument elektroniczny przekazywany za pomocą platformy PUE bezpośrednio do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który przesyła odpowiednią informację do pracodawcy.
Zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy wystawia się:
- wyłącznie po przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia ubezpieczonego lub chorego członka rodziny, co nie wyklucza możliwości jego wystawienia w drodze teleporady;
- na okres obejmujący wskazaną liczbę dni – co do zasady – rozpoczynający się po dniu badania;
- na czas, w którym ubezpieczony ze względu na jego stan zdrowia lub stan zdrowia członka rodziny powinien powstrzymać się od pracy, jednak nie dłuższy niż do dnia, w którym jest niezbędne przeprowadzenie ponownego badania stanu zdrowia ubezpieczonego lub członka rodziny.
Znajomość podstawowych zasad orzekania i opiniowania o stanie zdrowia jest szczególnie istotna z uwagi na to, że skutkuje nabyciem uprawnień do świadczeń określonych m.in. w przepisach ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Lekarz jest zatem wystawcą swego rodzaju czeku lub weksla, na podstawie którego ubezpieczony ma dostęp np. do świadczeń pieniężnych, odszkodowań itp.
Dlatego tak bardzo istotne jest aby lekarz przy podejmowaniu decyzji w przedmiotowym zakresie był swobodny w swoich decyzjach, nie poddawał się presji i sugestiom pacjentów ani ich opiekunów, którzy nierzadko próbują wpływać na decyzję lekarza nie tylko w kwestii wydania takiego orzeczenia ale również w zakresie jego treści.
Należy podkreślić, że lekarz jest autonomiczny w tych decyzjach i przy ich podejmowaniu powinien kierować się jedynie przesłankami wyżej wskazanymi, nie uwzględniając próśb, nalegań ani żądań pacjentów bądź ich opiekunów, którzy niejednokrotnie próbują wymusić wydanie takiego orzeczenia w sytuacjach nieuzasadnionych bądź przedłużenie okresu objętego orzeczeniem albo też wydanie go „na zapas”.
Reasumując trzeba przypomnieć, że ZUS może przeprowadzać kontrolę zwolnienia lekarskiego w dwóch zakresach:
- prawidłowości orzekania o czasowej niezdolności do pracy;
- prawidłowości wykorzystania zwolnień lekarskich.
Stwierdzenie nieprawidłowości przy orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy może skutkować dla lekarza odpowiedzialnością karną za poświadczenie nieprawdy (art. 271 k.k.) – w przypadku, gdy działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, grozi mu nawet 8 lat więzienia.
Anna Karkut
———————————————————————
Anna Karkut – absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, Podyplomowego Studium Ekonomiki Zdrowia Uniwersytetu Warszawskiego i Podyplomowych Studiów Zarządzania w Jednostkach Samorządu Terytorialnego Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku. Menedżer jednostek opieki zdrowotnej, certyfikowany audytor systemu zarządzania jakością, doświadczony Administrator Bezpieczeństwa Informacji.
Prowadzi własną działalność doradczą i szkoleniową w zakresie: kontraktowania świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz zasad realizacji i rozliczania umów z NFZ, praw pacjenta, ochrony danych osobowych, zarządzania jakością w opiece zdrowotnej. Świadczy usługi w zakresie zarządzania na rzecz dużych podmiotów leczniczych.
Współautorka podręcznika „Prawo medyczne dla lekarzy. Wybrane zagadnienia” (Wolters Kluwer Polska, 2021).