Brak przeszkolenia po ponad 5-letniej przerwie wykonywania zawodu lekarza to zły pomysł.
Ustawa z dnia 27 listopada 2020r. wprowadziła art. 10 ust. 3a ustawy z dnia 5 grudnia 1996r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty w następującym brzmieniu:
„3a. W okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii lekarze, o których mowa w ust. 3,
są zwolnieni z odbycia przeszkolenia, pod warunkiem, że przez pierwsze trzy miesiące wykonywania zawodu udzielają świadczeń zdrowotnych pod nadzorem odpowiednio lekarza albo lekarza dentysty posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty”.
brak okresu przejściowego
Powyższa zmiana weszła w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia (ustawa została opublikowana w Dzienniku Ustaw w dniu 30 grudnia 2020r.), zatem obowiązuje od dnia 31 grudnia 2020r.
Powyższa ustawa nie zawiera przepisu „przejściowego”, który wskazywałby jak należy postępować wobec lekarzy, wobec których podjęta została już uchwała o obowiązku odbycia przeszkolenia po ponad 5 letniej przerwie. Zauważyć należy, że cały czas obowiązuje przepis art. 10 ust. 3 ww. ustawy o zawodach lekarza w następującym brzmieniu:
„3. Lekarz posiadający prawo wykonywania zawodu,
który nie wykonuje go przez okres dłuższy niż 5 lat, a zamierza podjąć jego wykonywanie,
ma obowiązek zawiadomienia o tym właściwej okręgowej rady lekarskiej i odbycia przeszkolenia”.
fundamentalne wątpliwości
Wskazać trzeba, że powyższa zmiana budzi fundamentalne z punktu widzenia sprawowania przez samorząd lekarski pieczy nad prawidłowym wykonywaniem zawodu oraz bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, w szczególności kluczowe wątpliwości budzi:
- wprowadzenie możliwości, aby lekarz (w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii) miał możliwość udzielania świadczeń zdrowotnych bez odbycia przeszkolenia – niezależnie od długości przerwy, czy posiadanego wcześniej doświadczenia (lub braku doświadczenia w zawodzie) lub specjalizacji (lub braku specjalizacji).
Przepis ten dopuszcza zatem udzielanie świadczeń zdrowotnych (oczywiście z poniżej opisanymi zastrzeżeniami) każdemu lekarzowi:
– nawet po ponad 10, 15 czy 20-letniej przerwie (lub dłuższej);
– który po odbyciu stażu podyplomowego i przyznaniu mu prawa wykonywania zawodu, w ogóle zawodu nie wykonywał (albo wykonywał go w bardzo krótkim okresie czasu).
- wprowadzenia tego przepisu nie uzasadnia aktualnie obowiązujący stan epidemii. Nie zawarto w przepisie konieczności udzielania świadczeń zdrowotnych w związku z COVID-19, zatem chodzi tu o udzielanie świadczeń w dowolnym zakresie.
Przepis powinien zostać co najmniej doprecyzowany, np. poprzez wskazanie:
– że lekarz po ponad 5-letniej przerwie musi odbyć choćby najkrótsze przeszkolenie z ewentualnym dodatkiem, że okres przeszkolenia nie może być dłuższy niż 2, czy 3 miesiące;
– że udzielanie świadczeń zdrowotnych w tym trybie dotyczy jedynie szczególnych sytuacji, np. gdy zachodzi konieczność natychmiastowego udzielenia pomocy;
– że udzielanie świadczeń zdrowotnych jest uzasadnione brakiem kadry medycznej w danej placówce, który uniemożliwia udzielania świadczeń zdrowotnych (do czasu jej „uzupełnienia”).
- użycie w omawianym przepisie zwrotu, że lekarze „są zwolnieni z odbycia przeszkolenia” oznacza, że samorząd lekarski zostaje pozbawiony możliwości ingerencji -> przepis jest stanowczy i nie pozostawia okręgowej radzie lekarskiej możliwości np. odmowy wyrażenia zgody.
Tym samym pozbawiono albo co najmniej istotnie ograniczono możliwość weryfikacji posiadanej przez lekarza w dacie „powrotu” wiedzy i doświadczenia.
W konsekwencji nie można wykluczyć jako uzasadnionej interpretacji prawnej przepisu po zmianie, że lekarz może obecnie ma jedynie zawiadomić okręgową radę lekarską o tym, że zamierza podjąć wykonywanie zawodu po ponad 5-letniej przerwie, a 3 miesiące później ponownie zawiadomić, że przez okres 3 miesięcy udzielał świadczeń zdrowotnych pod nadzorem lekarza specjalisty w związku z czym obowiązek przeszkolenia go już nie obowiązuje.
- powyższe zwolnienie z odbycia przeszkolenia odbywa się jednak „pod warunkiem”:
- obowiązuje jedynie „w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii”;
Przepis utraci swoją moc w momencie uchylenia ww. stanu epidemii i stanu zagrożenia epidemicznego. Nie będą mogli z tego przepisu „skorzystać” lekarze po ogłoszeniu ustania ww. stanów epidemii / zagrożenia epidemiologicznego.
- przez pierwsze trzy miesiące wykonywania zawodu lekarz musi udzielać świadczeń zdrowotnych;
Nie ustalono od jakiej daty rozpoczyna bieg powyższy termin, jednak przyjąć można, że nie wcześniej niż od daty zawiadomienia okręgowej rady lekarskiej przez lekarza o zamiarze powrotu ze wskazaniem woli spełnienia pozostałych przesłanek (udzielania świadczeń zdrowotnych pod nadzorem).
Nie zawarto w omawianym przepisie konieczności udzielania świadczeń zdrowotnych w związku z COVID-19, zatem dopuszczalne będzie udzielanie świadczeń w dowolnym zakresie.
Przyjąć należy, że w sytuacji, gdy lekarz „odbędzie” mniej niż 3 miesiące „pracy” albo gdy w tzw. międzyczasie zostanie uchylony stan epidemii, zaktualizuje się przepis „zwykły art. 10 ust. 3 ww. ustawy o zawodach lekarza -> wówczas taki lekarz będzie musiał odbyć stosowne przeszkolenie w zakresie wyznaczonym mu przez okręgową radę lekarską (na zasadach z art. 10 ust. 3 ww. ustawy o zawodach lekarza).
- udzielanie świadczeń zdrowotnych musi odbywać się pod nadzorem
lekarza albo lekarza dentysty posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty;
Tak skonstruowany zapis nie daje gwarancji jakości, czy bezpieczeństwa pacjentom -> nie określono jak nadzór ma wyglądać. Brak wskazań co powinien zrobić lekarz nadzorujący, np. gdy stwierdzi, że wykonywanie przez lekarza po ponad 5-letniej przerwie zagraża bezpieczeństwu pacjentów, czy grozi wyrządzeniem niepowetowanej szkody.
Przyjąć jednak należy, że ww. lek. specjalista – nadzorca będzie ponosił odpowiedzialność za ewentualne błędy / szkody wyrządzone pacjentom podczas udzielania świadczeń przez nadzorowanego lekarza.
podsumowanie
W ocenie opiniującego zwolnienie z obowiązku odbycia przeszkolenia „zaktualizuje się” ostatecznie po potwierdzeniu przez samorząd lekarski faktu udzielania świadczeń zdrowotnych przez lekarza po ponad 5-letniej przerwie przez okres 3 miesięcy pod nadzorem lekarza specjalisty.
Nie zostały zmienione dotychczasowe zasady podjęcia pracy po ponad 5-letniej przerwie, tzn. lekarz nadal ma obowiązek zawiadomienia o zamiarze okręgowej rady lekarskiej i odbycia przeszkolenia, chyba, że zamierza skorzystać z omawianej zmiany. W konsekwencji okręgowa rada lekarska powinna jak dotychczas ocenić konieczność odbycia przeszkolenia (w tym zakres i czas trwania), które zostają jedynie zawieszone pod warunkiem wprowadzonym omawianym przepisem art. 10 ust. 3a (wprowadzenie dodatkowego punktu w uchwale).
Omawiany przepis nie uchylił fundamentalnej roli samorządu lekarskiego –> nadal konstytucyjnym i ustawowym zadaniem samorządu lekarskiego jest przecież „sprawowanie pieczy nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu lekarza” (art. 5 pkt. 2 ustawy z dnia 02 grudnia 2009r o izbach lekarskich) „w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony” (art. 17 ust. 1 Konstytucji z 1997r., art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 02 grudnia 2009r o izbach lekarskich).
Mając powyższe na względzie samorząd lekarski powinien mieć i ma możliwość:
– zweryfikowania, czy ww. lekarz specjalista będzie sprawował nadzór (np. poprzez domaganie się przedłożenia oświadczenia od lekarza specjalisty o objęciu nadzorem lekarza po ponad 5-letniej przerwie + informacji w sytuacji zaprzestania sprawowania nadzoru);
– zasad sprawowania nadzoru (np. poprzez zażądanie przedstawienia umowy o udzielanie świadczeń w części dot. nadzoru, czy wskazania zasad postępowania w sytuacji np. choroby lekarza nadzorującego);
– faktu odbycia 3-miesięcznej pracy pod nadzorem zamiast szkolenia (np. poprzez domaganie się stosownego zaświadczenia);
– zapoznania się z oceną lekarza nadzorującego co do pracy lekarza po ponad 5-letniej przerwie po upływie ww. 3 miesięcy pracy (np. poprzez zażądanie przedstawienia recenzji, sprawozdania z nadzoru itp.).
Na koniec wskazać trzeba, że samorząd lekarski nie może wprost odmówić stosowania omawianego przepisu art. 10 ust. 3a co najmniej z dwóch względów:
- samorząd zawodowy lekarzy jest wprawdzie niezależny w wykonywaniu swoich zadań -> podlega jednak przepisom prawa (art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 02 grudnia 2009r o izbach lekarskich);
- nie może skutecznie i bezpośrednio powoływać się na sprzeczność ww. przepisu z Konstytucją RP -> przepis korzysta bowiem z tzw. domniemania legalności, a sprzeczność ww. przepisu z konkretnym przepisem Konstytucji RP może stwierdzić jedynie Trybunał Konstytucyjny (art. 188 pkt. 1 Konstytucji RP).
W tym zakresie kompetencję posiada Naczelna Rada Lekarska, która może złożyć do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją ww. przepisu wprowadzonego do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Karol Kolankiewicz
———————————————————————
Karol Kolankiewicz jest adwokatem – członkiem Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku (od 2008r.); specjalizuje się w sprawach związanych z prawem medycznym; autor licznych publikacji z zakresu prawa medycznego zamieszczanych m.in. w czasopismach i portalach: ”Gazeta Lekarska”, „Pomorski Magazyn Lekarski”, „Puls Medycyny”, „Rynek Zdrowia”, „Medical Tribune”, w serwisie „Prawo i Zdrowie”, „Serwis ZOZ” i „Rejestracja w praktyce”;
od 2009r. nieprzerwanie prowadzi szkolenia z zakresu prawa medycznego i ochrony danych osobowych, m.in. dla Naczelnej Izby Lekarskiej (2013-14, 2020-2021), Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi (2021), czy Uniwersytetu Morskiego w Gdyni (2018); współautor „Komentarza do Kodeksu Etyki Lekarskiej” (2021)
